مهندس بابک وفایی: هر چند در روزهای میانی فصل پاییز هستیم اما سرد شدن ناگهانی دمای هوا، هشداری بود برای رانندگان تا بار دیگر به سراغ خودروهایشان بروند و شاید امسال کمی زودتر از سال های پیش، خودرو ها را برای شرایط سرما آماده کنند. خودرو ها با توجه به شرایطی که در آن کار می کنند نیاز به مراقبت های ویژه و خاصی دارند و کارکرد در دمای پایین نیز یکی از آن ها است. هر چند به طور کلی نکاتی وجود دارد که برای فصل زمستان باید آن ها را مدنظر قرار داد (و در زمان مناسب در همین صفحه به آن ها خواهیم پرداخت) اما یکی از مواردی که سرد شدن هوا لزوم توجه بیشتر به آن را یادآور می شود وجود ضد یخ در سیستم خنک کننده خودرو است. هر چند هنوز دمای هوای بسیاری از بخش های کشور به زیر صفر نرسیده است اما همان گونه که خواهیم دید وجود ضد یخ در سیستم خنک کننده خودرو برای تمام فصول لازم است. ضد یخ بارزترین نکته در رسیدگی به یک خودرو در فصل سرما است. اما ضد یخ چیست و چه کاری در خودرو انجام می دهد؟ نسبت آن به آب درون رادیاتور چقدر بوده و آیا در تابستان هم نیاز به این ماده است؟ برای اینکه به جواب تمامی این سوالات برسید در ادامه با ما همراه باشید تا به نکات بیشتری علاوه بر جواب این سوالات برسید.

در موتورهای احتراق داخلی غیر هوا خنک یک سیستم خنک کننده وجود دارد که برای دفع گرمای حاصل از موتور استفاده می شود. این سیستم برای دفع گرمای موتور از یک سیال استفاده کرده تا دما را دفع کند. بهترین، ارزان ترین و در دسترس ترین ماده آب است که ظرفیت گرمایی مناسبی داشته و می تواند گرمای زیادی را منتقل کند. اما آب با وجود داشتن ظرفیت بالای حرارتی عیوبی نیز دارد که باید به آنها نیز توجه کرد تا خودرو دچار مشکل نشود. یکی از این عیوب محدودیت گرمایی آب بوده که نقطه جوش و انجماد آن در محدوده پایینی بوده و در خودرو در بسیاری مواقع ایجاد مشکل کرده و باید تغییر کند. برای این کار باید ترکیبی به آب افزود تا در شب های سرد زمستان یخ نزند.یخ زدن آب سبب می شود تا مجاری که آب در آن جریان دارد دچار آسیب دیدگی و ترکیدگی شوند، به گونه ای که ممکن است سیلندر در اثر این مساله بترکد. دلیل این مساله هم جریان داشتن آب در اطراف سیلندر است. اما برای جلوگیری از این مساله از ترکیبی به نام اتیلن گلیکول استفاده شده که در دمای انجماد آب تاثیر بسیار زیادی گذاشته و آن را تا منفی 35 درجه پایین می آورد. همچنین دمای جوش آب را تا 112 درجه بالا برده که این مساله در روزهای گرم تابستان بسیار موثر بوده و از جوش آمدن آب و آسیب رسیدن به قسمت های مختلف خودرو جلوگیری می کند.اما ضد یخ خاصیت بسیار مهم دیگری نیز داشته و آن هم خاصیت ضد خوردگی آن بوده که بسیار مفید است. این ویژگی مهم که به ضد زنگ بودن این مایع نیز یاد می شود در طول عمر موتور بسیار موثر است، به گونه ای که تجربه نشان داده موتورهایی که در تمامی طول سال از ضد یخ استفاده می کنند بسیار بهتر و مناسب تر کار می کنند. به طور مثال خودروی پرایدی مشاهده شد که دمای آب آن همیشه بالا بوده به گونه ای که فن در اکثر مواقع روشن می شود. سیستم خنک کاری نیز کاملاً درست است و به نحو مناسب کار می کنند اما دمای آب باز هم بالاست. در این موقع موتور خودرو بازدید شد تا عیب مشخص شود. رادیاتور باز و جرم گیری شد. جرم بسیار زیادی در آن وجود داشت که دلیل آن رسوبات موجود در آب بود. دیواره بلوک سیلندر نیز کاملاً تمیز شد و در نهایت با جرم گیر بسیار قوی تمامی مجاری آب شست وشو داده شد تا تبادل حرارتی کاملاً برقرار شود. بعد از انجام این امور دمای موتور در سطح نرمال قرار گرفت و فن بسیار کمتر روشن می شد. اما این عیب دو دلیل بسیار عمده داشت:

1-  استفاده نکردن از محلول مخصوص رادیاتور. این محلول املاح کمتری داشته و سختی آن بسیار کم است. در نتیجه رسوب کمتری در موتور و مجاری آب کرده و در تبادل حرارتی آب با محیط بسیار کمتر تاثیر می گذارد و همچنین طول عمر موتور را بالا می برد. رسوبات ناشی از آب شهری سبب می شود تا مجاری آب گرفته و دیواره آنها در اثر همین املاح و رسوبات موجود در آب قطور شود. در نتیجه گرما را به درستی انتقال نداده و در درازمدت موتور داغ می کند. همین بالا رفتن دمای موتور از موضوع به این سادگی در بسیاری مواقع باعث سوختن واشر سرسیلندر و خرابی بعضی قطعات دیگر می شود. پس همیشه برای مایع درون موتور از محلول مخصوص رادیاتور و موتور استفاده کنید تا موتور خودرویتان در دراز مدت دچار این عیوب نشود.

2-  عدم استفاده مداوم از ضد یخ نیز باعث این مشکل شده بود که کثیفی موتور هم مزید بر علت شده و این مشکل را ایجاد کرده بود. موتوری که در تمامی طول سال از ضد یخ استفاده کرده وقتی باز می شود مجاری آب آن آنقدر تمیز و پاک و صیقلی بوده که تعمیرکار احساس می کند موتوری نو و کم کار را باز کرده است. تمامی مجاری بدون ذره ای خوردگی و رسوب ، در وضعیت بسیار مناسبی قرار داشته و به خوبی در هدایت گرمایی حرارت را دفع می کنند.اما تست ساده ای را به شما آموزش می دهیم تا از کیفیت ضد یخ خودرویتان آگاه شوید. یک لیوان ضد یخ را درون فریزر بگذارید. البته فریزر حداکثر تا منفی 17 یا 20 درجه می تواند برودت ایجاد کند اما باز هم این کار به شما اطمینان خاطر نسبی می دهد. همچنین یک ضد یخ خوب باید پس از مخلوط شدن با آب کاملاً شفاف و بدون ذرات قابل رویت باشد. با هر نسبتی این مایع با آب مخلوط شود باز هم باید شفافیت خود را حفظ کرده و بدون بو و بدون رسوب بوده و رنگ ثابت و مشخصی داشته باشد. به این نکته اشاره کنم که ترکیبات ضد یخ در اروپا و آسیا متفاوت است. دلیل این مساله هم شرایط متفاوت آب و هوایی این دو قاره است. اما نسبت ضد یخ به آب در ایران معمولاً 50 -50 بوده که اگر در مناطقی با آب و هوای بسیار سرد زندگی می کنید این نسبت را 60-40 در نظر بگیرید به گونه ای که درصد ضد یخ بیشتر باشد تا اطمینان بیشتری داشته باشید. اما یک ضد یخ خوب باید خواصی داشته باشد که آنها با هم به طور خلاصه بررسی می کنیم.

1-  مهم ترین مشخصه ضد یخ خاصیت شیمیایی آن است که باید در تمامی عمر آن ثابت و پایدار باشد. در حقیقت ضد یخ باید خاصیت ثابت و پایدار داشته تا همیشه از موتور خودرو حفاظت کند، فلزات سیستم را سالم نگه داشته و عمر آنها را بالا ببرد.
2-  هیچ گاه رنگ بدنه خودرو را تخریب نکرده و بر روی آن اثر منفی نداشته باشد.
3-  از کف کردن مایع درون موتور جلوگیری کرده و قابلیت ضد کف داشته باشد.
4-  با مواد پلاستیکی و لاستیکی مورد استفاده در موتور سازگاری داشته و باعث خرابی آنها نشود.
5-  در نهایت محلول آن با آب غیر قابل اشتعال بوده، سمی نباشد.
اما نکات مهمی هستند که در هنگام استفاده از ضد یخ باید به آنها توجه داشت.

-  عمر مفید ضدیخ برحسب زمان و شرایط کاری متغیر است. زمان مناسب تعویض ضدیخ دو سال، توصیه می شود.
-  رنگ ضدیخ ربطی به کیفیت آن نداشته و سازندگان برای مشخص کردن محصولات خود از رنگ های گوناگونی استفاده کنند.
-  همرنگ بودن ضدیخ ها دلیلی بر کیفیت یکسان آنها نیست بنابراین از مخلوط کردن آنها باید جداً اجتناب کرد.
-  در مورد نسبت صحیح رقیق سازی نیز باید به دستورالعمل سازندگان توجه کرد. بهترین کارایی ضدیخ- ضدجوش ترکیب آن به نسبت یک به یک با آب است.
-  اگر عمل مخلوط سازی به نسبت یک به یک با آب صورت گیرد، ضد یخ- ضد جوش تا دمای 35- درجه سانتیگراد نقطه انجماد مخلوط را پایین خواهد آورد.
- در مورد رقیق سازی نیز باید به دستور العمل سازندگان توجه کرد. اگر غلظت ضدیخ بیشتر از مقدار توصیه شده باشد، امکان خرابی واترپمپ و افزایش خوردگی وجود دارد. همچنین اگر غلظت ضدیخ کمتر از حد توصیه شده باشد، موجب افزایش نقطه انجماد و یخ زدن آن در مجاری سیستم رادیاتور می شود.
- توجه کنید که کیفیت آب استفاده شده در رقیق سازی ضد یخ مهم است. حتی الامکان باید از آب با املاح کم استفاده کرد. (مایع مخصوص رادیاتور توصیه می شود)
-  سطح سیال باید دائماً کنترل شود تا از میزان مشخص شده کمتر نباشد.ضد یخ  ها معمولاً کف تولید نمی کنند. مشاهده کف می تواند به علت وارد شدن هوا به سیستم و سوراخ شدن بخش مکش واترپمپ باشد. در این صورت باید رادیاتور را کاملاً تخلیه کرده و تمامی لوله های رابط، واشرها، بست ها و ترموستات را بررسی و نسبت به تعمیر قطعات معیوب اقدام کرد.اما عده  بسیاری بر این باورند که می توانند ضد یخ را از سر رادیاتور وارد سیستم و ضد یخ را به سیال موتور اضافه کرد. این کار امری بسیار اشتباه و غلط است. ضد یخ با آب باید خارج از موتور مخلوط شده و کاملاً با یکدیگر به صورت یکنواخت درآیند و سپس به داخل موتور ریخته شوند.اما قبل از ریختن این محلول باید سیستم خنک کاری کاملاً کنترل شده و از نظر نشتی و کیفیت کار بررسی شوند. شیلنگ ها و واتر پمپ به دقت بازرسی شده و در نهایت یکی از مهم ترین بخش ها که ترموستات است کنترل شود تا بتواند دمای موتور را به درستی کنترل کند.